Енциклопедија на македонската книжевност

Живот и дело

Еден од најплодните македонски книжевници од периодот на XVI век, кој дејствувал во Слепченскиот книжевен центар „Св. Јован Претеча-Продром“ во време на охридскиот архиепископ Прохор (1528 – 1550) и манастирските игумени Серафим и Стефан. Во некои од своите записи (Златоуст, 1541 г.) самиот изјавува дека е по потекло од Дебарскиот крај, поради што во науката е познат како Висарион Дебарски. Тој, на книжевно поле дејствувал кон средината на XVI век. Тој е составувач, редактор и илуминатор на ракописите што ги пишува. Првото негово дело е од околу 1540 година – Зборник со богословски трактати (Софија, БАН, збирка X, бр.83), кога Висарион веќе бил оформен книжевник и илуминатор, член на слепченското манастирско братство. Во 1551 г. бил преименуван во Варлаам, најверојатно поради примање на схима, со каква што биле удостојувани повозрасните и духовно зрели монаси. Овој податок го дава Висарион во запис кон својот стиховен пролог, што се чува во Москва, ДИМ, Хлуд бр. 192. Околу 1565 г. Висарион пишува еден од последните свои ракописи, кој по содржина е сличен со неговиот најран ракопис – содржи филозофско-богословски трактати (Софија, НБ, бр.311). Тоа значи дека повеќето свои ракописи Висарион ги пишува во 25-годишен временски период (1540 – 1565). Во тоа време бил и јеромонах што значи дека не бил сосема млад. Значајно за неговата дејност не е само обемот на неговото дело (автор е на 30-тина ракописи) туку и нивната содржинска определба, создавајќи зборници со филозофско-богословска, полемичка, поучна и граматичка содржина, што зборуваат за неговото високо богословско образование. Негови познати ракописи се: 1) Зборник со богословски трактати, 1540 г. (Софија, БАН, бр. 83), 2) Зборник со дела на Дионисј Ареопагит, пишуван во 1542 г., по барање на охридскиот архиепископ Прохор (зачуван е 1 л. Санкт Петербург, Публична библиотека, F.I. 488), 3) Библиски книги (пишуван пред 1544 со друг слепченски книжевник – инок Сисој, по порачка на охридскиот архиепископ Прохор (Москва, Ленинова билиотека, збирка на Григорович, бр. 1684), 4) Минеј за февруари, 1545, што се наоѓал во Слепченскиот манастир до крајот на XIX век (Софија, НБ, бр. 913), 5) Поученија на Кирил Александриски, 1547 г. (Софија, НБ, бр. 305), 6) Зборник од слова, пишуван во 1547 г. по порачка на охридскиот архиепископ Прохор, 7) Десетте зачувани листа земени од В. И. Григорович во Охрид се чуваат во Санкт Петербург, Академија на науките, №33.16.12. 7. Златоуст, 1547 (Софија, НБ, бр. 306), 8) Четвороевангелие, 1548 г., (Белград, НБС, бр. 102), 9) Четвороевангелие, 1548 г., врз последниот лист има автографски запис на архиепископот Прохор (Москва, ДИМ, Хлуд., бр. 24), 10) Слепченски писмовник, пред 1548. Од Слепче го земал В. И. Григорович (Одеса, Државна научна библиотека „Максим Горки“, бр. 91), 11) Минеј за месец јули, 1549 г., (Софија, НБ, бр. 915), 12) Зборник со филозофско-богословски трактати (средината на XVI век), (Софија, БАН, бр. 82, 13) Пролог за септември-февруари (околу 1550) што го содржи житието на Св. Иларион Мегленски (Софија, БАН, бр. 75), 14) Слепченски писмовник (пред 1550 г.). В. И. Григорович го земал во 1845 и го однесол во Русија (Москва, Државна библиотека „Вл. Ил. Ленин“, ф. 87, Григ. 1734), 15) Пролог стиховен, 1551 г., го содржи житието на Св. Иларион Мегленски (Москва, ДИМ, Хлуд., бр. 192), 16) Зборник со дела на Дионисиј Ареопагит, 1553 г. (Софија, НБ, бр. 1032, а првите осум листа што ги земал А. Гилфердинг се чуваат во Санкт Петербург, Публична библиотека, F.I. 488), 17) Пролог стиховен за март-август, 1554 г. (Софија, НБ, бр. 1041), 18) Зборник, 1556 г. (Бијело Поље, црква „Св. Никола“ – Никољац, бр. 49), 19) Четвроевангелие (околу 1555/560), (Софија, БАН, бр. 16), и два листа во Научниот архив на БАН, (сигн. ф. 52, ед. 278), 20) Зборник со филозофско-богословски трактати (околу 1565), (Софија, НБ, бр. 311), 21) Пролог стиховен за септември-февруари (Рилски манастир, № 2/13 и четири листа во Москва, Државна библиотека „Вл. Ил. Ленин“, ф. 87, Григ. 1706, кои го содржат житието на Св. Јоан Рилски), 22) Зборник со полемички творби против Латините (Хиландарски манастир, бр. 469), 23) Песна на песните, ракопис од кој В. И. Григорович земал 7 листа (Одеса, Државна научна библиотека „Максим Горки“, бр. 94). Му се припишуваат и други преписи на ракописи. Во неговото творештво доминираат зборници во кои преовладуваат текстови со филозофска, догматска, граматичка и полемичка содржина, каде што ги среќаваме творбите на Дионисиј Ареопагит во превод на Исаија Серски, Посланието на Јоан Дамаскин до Козма Мајумски, „Богословието“ на Јоан Дамаскин, не според превод на Јоан Егзарх (IX-X), туку според нов, полн превод од XIV век, „Диоптрата“ на Филип Монотроп, „Предели“ на Константин Александриски, полемичките списи на Григориј Палама против Латините и др. Значајни во неговиот опус се и Слепченскиот поменик и Слепченскиот писмовник кои даваат драгоцени податоци за историјатот на Слепченскиот манастир и за неговата околина, за врските на слепченските монаси со кратовскиот кнез Димитар и со протопопот Лука од Кратово и сл. Важно е да се напомене неговата соработка со неговите следбеници, јеромонасите Пахомиј и Матеј Слепченски, инокот Сисој и со други книжевници од неговото време, со што може да се зборува и за локална Слепченска книжевна школа со карактеристични палеографски и кодиколошки црти. (М. Ј.-Т.)

Повеќе

Автор

ВИСАРИОН ДЕБАРСКИ (СЛЕПЧЕНСКИ)
XVI век - XVI век
средновековна книжевност
автор

Опус

Преписи:

Минеј за февруари. 1545. Софија: НБ, бр. 913; Минеј за месец јули. 1549. Софија: НБ, бр. 915; Песна над песните. Одеса: Државна научна библиотека „Максим Горки“, 7л., бр. 94; Стиховен пролог. 1551. Москва: ДИМ, Хлуд бр. 192; Пролог стиховен за септември-февруари. Рилски манастир, № 2/13 и Москва: Руска државна библиотека, 4л., ф. 87, Григ. 1706; Зборник со богословски трактати. 1540. Софија: БАН, бр. 83; Зборник со дела на Дионисј Ареопагит. 1542. Санкт Петербург: Публична библиотека, 1 л., F.I. 488; Зборник од слова. 1547. Санкт Петербург: Академија на науките, № 33.16.12. 7; Зборник со филозофско-богословски трактати. средината на XVI век. Софија: БАН, бр. 82, 13; Зборник со дела на Дионисиј Ареопагит. 1553. Софија: НБ, бр. 1032 и Санкт Петербург: Публична библиотека, 8 л., F.I. 488; Зборник. 1556. Бијело Поље: црква „Св. Никола“ – Никољац, бр. 49; Зборник со филозофско-богословски трактати. 1565. Софија: НБ, бр.311; Зборник со полемички творби против Латините. Света Гора: Хиландарски манастир, бр. 469; Пролог за септември-февруари. околу 1550. Софија: БАН, бр. 75; Пролог стиховен за март-август. 1554. Софија: НБ, бр. 1041; Библиски книги. 1544. Москва: Ленинова билиотека, збирка на Григорович, бр. 1684; Четвороевангелие. 1548. Москва: ДИМ, Хлуд., бр. 24; Четвороевангелие. 1548. Белград: НБС, бр. 102; Четвроевангелие.околу 1555/1560. Софија: БАН, бр. 16 и Софија: Научниот архив на БАН, 2л., сигн. ф. 52, ед. 278; Поученија на Кирил Александриски. 1547. Софија: НБ, бр. 305; Златоуст. 1547. Софија: НБ, бр. 306; Слепченски писмовник. пред 1548. Одеса: Државна научна библиотека „Максим Горки“, бр. 91; Слепченски писмовник. пред 1550. Москва: Руска државна библиотека, ф. 87, Григ. 1734.

Библиографија

Ангелов, Боню. Ст. 1978. Из старата българска, руска и сръбска литература, кн. 3. София: БАН, стр. 156-248; Велев, Илија. Средновековни книжевни антологии, Скопје: Менора, стр. 134-142; Македонска книжевност IX-XVIII век. 2008. Избор, редакција, предговор, книжевно-историски коментари и белешки Илија Велев. Битола: Микена, стр. 323-324; Николова, Светлина. 1996. „Ръкописите на Висарион Дебърски в текстовата традиция на Стария завет“ во: Българсия шеснадесети век. Сборник с доклади за българската опща и културна история през XVI век. София 17.-20. X 1994, стр. 336-402; Поп-Атанасов, Ѓорги. 1989. Речник на старата македонска литература, Скопје: Македонска книга, стр. 47-51; Поп-Атанасов, Ѓорги, Велев, Илија, Јакимовска-Тошиќ, Маја. 1997. Скрипторски центри во средновековна Македонија. Скопје: ИМЛ, стр. 323-338; Поп-Атанасов, Ѓорги, Велев, Илија, Јакимовска-Тошиќ, Маја. 2004. Творци на македонската литература (IX-XVIII век). Скопје: ИМЛ, стр. 272-277; Радонић, Јован. 1910. „Епистолар манастира Продрома (Слепче) из XVI века“ во: Споменик СКА, кн. 49. Београд: Државна штампарија Краљевине Србије, стр. 57.

Живот и дело

Опус

Библиографија

Контакт

Поважни линкови

ВИСАРИОН ДЕБАРСКИ (СЛЕПЧЕНСКИ)

Живот и дело

Опус

Библиографија

Контакт

Поважни линкови