Енциклопедија на македонската книжевност

Живот и дело

Еден од најистакнатите македонски книжевници и илуминатори од перидот на XVI век, предводник на Кратовската книжевна школа.

Еден од најистакнатите македонски книжевници и илуминатори од перидот на XVI век, предводник на Кратовската книжевна школа. Роден е во Кратово, каде што станал свештеник. Тука се воздигнал во опитен книжевен деец, во вешт калиграф и илуминатор на ракописи, познат по својата работа и надвор од Македонија – во Романија и Бугарија, од каде што добивал нарачки за ракописи. Со книжевна дејност се занимавал во периодот од 1526 до 1583 г. Својата богата книжевна дејност главно ја извршувал во Кратово, а нарачки често добивал од високи црковни достоинственици во Софија. Кон крајот на 1589 или во почетокот на 1590 година заминува во Крајова, Романија, каде што ги поминува последните години од својот живот. Автор е на еден Требник (молитвеник), на 2 ракописни зборници, 7 евангелија и 1 служебник. Првиот ракопис (молитвеникот) го пишувал за своите родители уште додека бил на 16-годишна возраст, во 1526 г. (денес во Белград, Патријаршиска библиотека, бр. 171). За долг временски период од 30-тина години немаме посигурна информација за неговата книжевна дејност. Од тој период, би можеле да се сметаат за негови два ракописни зборници, во чија содржина се застапени текстови од требникот, кои според атрибуција му се припишуваат на Јован Кратовски и датираат од втората четвртина на XVI век, денес во Белград, Музеј на СПЦ, (Грујиќева збирка, сигн. З-I-63 и З-I-68). Во периодот меѓу 1558 и 1579 евидентирани се 5 евангелија и 1 служебник на Јован Кратовски, ракописи пишувани во Кратово со богата илуминација, по нарачка на угледни софиски црковни личности. Неговата орнаментика во евангелијата е оригинална, со богата илиминација, со употреба на природни растителни бои за изобразување на минијатурите на четирите евангелисти, којашто изршила големо влијание врз другите македонски илуминаторски центри, па и пошироко во регионот. Врз ракописите во манир на искусен книжевниик оставал обемни записи за својата работа. Првото четвороевангелие, што изобилува со богата орнаменика, го препишал во 1558 г. во Кратово. Се чува во билиотеката на Зографскиот манастир, сигн. Илински 26, а еден лист се чува во Санкт Петербург, Државна библиотека „Салтиков-Шчедрин“, збирка на П. Успенски, Ф. I. 599. Второто четвороевангелие со извонредна илуминација го пишувал во Кратово во 1562 г., по нарачка на книжевникот Матеј Граматик за софиската црква „Св. Софија“ (Софија, ЦИАИ, бр.34). Во 1567 г. препишува уште едно четвороевангелие во Кратово (Софија, ЦИАИ, бр. 250). Истата година пишува служебник – литургиски зборник по барање на поп Јоан од Софија (Рилски манастир, бр. 1/23). Уште две евангелија препишал во Кратово, првото во 1569 г. (Зографски манастир, Илински, бр. 28) и второто во 1579 г., познатото Кокалјанско евангелие, според Кокалјанскиот манастир „Св. Архангел“ (Софија, ЦИАИ, бр. 473). Во Крајова препишал две евангелија, едното во 1580, (Белград, Музеј на СПЦ, бр. 332), а второто во 1583 по барање на влашкиот кнез Михна (Букурешт, Музеј на религиозната уметност, MS 11). (М. Ј.-Т.)

Повеќе

Автор

ПРОТОПОП ЈОАН КРАТОВСКИ
Кратово, околу 1510 - 80-тите години на XVI век, Крајова
средновековна книжевност
автор

Опус

Преписи:

Требник (молитвеник). 1526. Белград: Патријаршиска библиотека, бр. 171; Зборник. Втора четвртина на XVI век. Белград: Музеј на СПЦ, Грујиќева збирка, сигн. З-I-63; Зборник. Втора четвртина на XVI век. Белград: Музеј на СПЦ, Грујиќева збирка, сигн. З-I-68; Четвороевангелие. 1558. Зографскиот манастир, сигн. Илински 26, Санкт Петербург: Државна библиотека „Салтиков-Шчедрин“, 1 л., збирка на П. Успенски, Ф. I. 599; Четвороевангелие. 1562. Софија: ЦИАИ, бр.34; Четвороевангелие. 1567. Софија: ЦИАИ, бр. 250; Служебник – литургиски зборник. 1562. Рилски манастир, бр. 1/23; Евангелие. 1569. Зографски манастир, Илински, бр. 28; Кокалјанско евангелие. 1579: Софија: ЦИАИ, бр. 473; Евангелие. 1580. Белград: Музеј на СПЦ, бр. 332; Евангелие. 1583. Букурешт: Музеј на религиозната уметност, MS 11.

Библиографија

Васиљев, Љупка. 1993. „Орнаментика у српским рукописима прве половине XVI века“. Археографски прилози, бр. 15, стр. 43-58; Велев, Илија. 2012. Четвороевангелието на поп Јоан Кратовски од 1562 година (електорнско изд.). Скопје: ИМЛ; Велев, Илија. 2017. „Кратовскиот книжвен центар и книжевната дејност на поп Јоан Кратовски во поствизантискиот македонски книжевноисториски развој“ во: Културноисториски проникнувања, Скопје: Гирланда,стр. 210-241; Георгиевски, Михајло. 1979. Македонското книжевно наследство од XI до XVIII век. Скопје: Просветен работни, стр. 137; Јанц, Загорка. 1971. „Преписивачка школа попа Јована из Кратова и њени одјеци у касном минијатурном сликарству“. Зборник Музеја примењене уметности, бр. 15, стр. 111-128; Македонска книжевност IX-XVIII век. 2008. Избор, редакција, предговор, книжевно-историски коментари и белешки Илија Велев. Битола: Микена, стр. 320-322; Поп-Атанасов, Ѓорги. 1985. „Кратовскиот книжевен центар од XVI век“. Литературен збор, кн. 2, стр. 3-7; Поп-Атанасов, Ѓорги, Велев, Илија, Јакимовска-Тошиќ, Маја. 1997. Скрипторски центри во средновековна Македонија. Скопје: ИМЛ, стр. 116-123; Поп-Атанасов, Ѓорги, Велев, Илија, Јакимовска-Тошиќ, Маја. 2004. Творци на македонската литература (IX-XVIII век). Скопје: ИМЛ, стр. 283-285.

Живот и дело

Опус

Библиографија

Контакт

Поважни линкови

ПРОТОПОП ЈОАН КРАТОВСКИ

Живот и дело

Опус

Библиографија

Контакт

Поважни линкови