АТАНАС РАЗДОЛОВ

Живот и дело

Еден од најистакнатите македонски анархистички и социјалистички автори од XIX и почетокот на XX век.

Раскажувач, поет, публицист, револуционер, еден од најистакнатите македонски анархистички и социјалистички автори од XIX и почетокот на XX век.

На рана возраст го напуштил родното место, најпрво преселувајќи се со семејството во Ќустендил, а потоа во Софија, каде се запознал со идеите на анархизмот и социјализмот. Се вклучил во „социјалистичката група“ предводена од Васил Главинов. Одржувал блиски врски со Гоце Делчев, Димо Хаџи Димов, Никола Петров Русински и др. Држел по...

Раскажувач, поет, публицист, револуционер, еден од најистакнатите македонски анархистички и социјалистички автори од XIX и почетокот на XX век.

На рана возраст го напуштил родното место, најпрво преселувајќи се со семејството во Ќустендил, а потоа во Софија, каде се запознал со идеите на анархизмот и социјализмот. Се вклучил во „социјалистичката група“ предводена од Васил Главинов. Одржувал блиски врски со Гоце Делчев, Димо Хаџи Димов, Никола Петров Русински и др. Држел повеќе говори по најразлични поводи, при што истакнувал дека Македонија ќе се ослободи „само со меч и со оган“. Поради негативните написи за бугарскиот кнез Фердинанд I, извесно време поминал и в затвор. Учествувал како доброволец во Балканските војни. Поради тешката економска состојба во којашто западнал, извршил самоубиство на 59-годишна возраст.

Вклучувајќи се во редовите на македонското револуционерно движење, активно започнал со својата публицистичка дејност. Поттикнат од Г. Делчев, Раздолов започнал да објавува серија брошури посветени на македонското прашање, но и низа стихови посветени на ослободителната борба. Преку тајни канали овие дела биле испраќани во Македонија. Соработувал со весниците Малешевски Балкан, Политическа свобода, Автономна Македонија, Народна волја итн. Дел од овие објави се потпишани со псевдонимите: дедо Раздолчо и А. Смерчо.

Богатиот творечки опус на Раздолов опфаќа песни, раскази, драма, различни публицистички објави со револуционерен и општествен карактер. Соодветно на неговиот жив темперамент, постојано се јавувал со повици за вооружен отпор за извојување на национална слобода и социјална правда. Проследувачите на неговото книжевно дело ќе истакнат дека: „поезијата му е оружје во борбата против поробувачите“.

Во 1895 г. излегуваат неговите први две книги поезија: Песните на востаникот и Баба Ѓурѓа и проза во стихови (од современиот македонски дух), во кои како и во неговите понатамошни песни Раздолов постојано повикува на бунт, на револуција, на борба. Неговите стихови се динамични и со изразено силен револуционерен набој: „Станете борци, кренете глава! / Станете против враг вековит! / Борбата задача нам ни дава / Да биде урнат азискиот ѕид“ (првите стихови на песната „Напред“ од книгата Баба Ѓурѓа).

Во периодот меѓу 1897 и 1899 г. бил особено плоден, објавувајќи серија книги со поезија и публицистика, мали по обем, но сугестивни по содржина. Така, во подолгиот прозен запис „Ќе дадеш и да нејќеш“ ќе наведе: „тешко и горко на тие кои тргуваат со македонското дело“. Во друг случај ги повикувал Македонците да се обединат и да не тргуваат со интересите на својата земја: „Мили Македонци, кај и да одите, / Не заборавајте кај сте се родиле! / Другари искрени мои, запомнете: / По пари не се лакомете! / Повеќе разум и повеќе чест. / Вардете дом свој – своја чест! / Кон своите маки вие свртете се, / Љубов во душата внесете“ („Кон Македонците“, Срдечни воздишки за несреќна Македонија). Покрај поезија и публицистика, Раздолов објавил и шест раскази. Тие секогаш се свртени кон поробената положба на македонскиот народ. Тематски и идејно, расказите претставуваат продолжување на неговото поетско дело.

Обемното книжевно дело на Раздолов е производ на потребите на македонското револуционерно движење за поттикнување на широките народни маси на бунт и востание против туѓинската власт, но и производ на потребите на самиот автор да даде свој придонес во таа борба како еден вид издишка на насобраниот гнев од маките и тешкотиите со кои се соочувале Македонците од тоа време. Авторот својата инспирација ја наоѓал во литературната традиција и во народното творештво. Поговорките и пословиците биле фолклорни жанрови коишто Раздолов честопати ги користел на страниците на публицистичките текстови. Понекогаш „невешто стокмено“, неговото дело, а особено неговата поезија „во својата суштина е една политичка агитка, средство да се мобилизира масата, да се поткрене духот“ (Г. Тодоровски).

Атанас Раздолов се јавува како главен лик во радиодрамата Анархист на перото од Владимир Плавевски. (С. К.)