ВАСИЛ ТОЦИНОВСКИ

Живот и дело

Книжевен историчар, поет, раскажувач.

Се занимава со македонскиот XIX век и со периодот меѓу двете светски војни. Особен придонес има во откривањето на непознати страници од историјата на Mакедонскиот литературен кружок во Софија. Во тој правец има значајни достигнувања во откривањето на животната судбина и литературното дело на дводомните писатели од македонско потекло, т.е. на Македонците кои живееле и твореле во туѓа јазична средина. Бил професор на Катедрата за македонски јазик и литература на Филозофскиот факултет во Риека, ...

Се занимава со македонскиот XIX век и со периодот меѓу двете светски војни. Особен придонес има во откривањето на непознати страници од историјата на Mакедонскиот литературен кружок во Софија. Во тој правец има значајни достигнувања во откривањето на животната судбина и литературното дело на дводомните писатели од македонско потекло, т.е. на Македонците кои живееле и твореле во туѓа јазична средина. Бил професор на Катедрата за македонски јазик и литература на Филозофскиот факултет во Риека, Хрватска. Објавувал во повеќе весници и списанија: Млад борец, Современост, Културен живот итн. Автор е на 24 белетристички книги. Негови трудови и книги се преведени на повеќе јазици, а добитник е на повеќе домашни и странски награди за литература: Награда за најдобра книга од домашен автор на Културно-просветната заедница на Македонија, 1992; Награда за литература задеца и младинци на Здружението на издавачите и книжарите на Р.Македонија за книгата Ѕвони двапати, 2002; „Книжевно перо“ за Сушачко попладне, 2010 и др. Застапен е во повеќе антологиски, тематски и поетски избори со поезија и проза.

За прозното и поетското творештво на Тоциновски пишувале повеќе автори. Нивните текстови се објавени како предговори или поговори на неговите книги, а голем дел се објавени и во домашната и во странската периодикана македонски и на повеќе странски јазици. Критичките одгласи по повод белетристиката на Тоциновскиможе да ги поделиме на две целини: првите се однесуваат нанеговото творештво за деца и млади и за кои може да се каже дека се од постар датум, и вторите се однесуваат натворештвото завозрасни, за кои може да се каже дека ги сочинуваат неговите поновикнижевни остварувања. Меѓу првите критичари кои во повеќе наврати пишувале за Тоциновски се Доне Пановски и Радован П. Цветковски. Така, Пановски пишува дека кусите раскази на Тоциновски се пишувани за обичните луѓе. Според него, овие раскази се куси кажувања за секојдневни случки, за одредени човечки слабости и за горчливи животни искуства кои оставаат лузни врз душатана луѓето. Тој забележува дека најчесто тие се силно мотивирани, со психолошкаподлога и дека оставаат силен и траен впечаток како мали, но по структура –цврсти прозни остварувања. (Пановски, 1994).

Оценувајќи ја книгата Ден потоа и квалификувајќи ја како роман задеца и млади, Радован П. Цветковски забележува дека „Тоциновски низ една чудесна книжевно-композициска фабуларност и мозаичност од дваесет и пет прозни целинки, секоја за себе заокружена, нои секојафабуларно надоврзана на претходната со прелевање какокај сликарско платно, успеал навистина да оствари едно извонреднопрозно дело“ (Цветковски 2003: 248-251).

Што се однесува до поезијата на Тоциновски, Миодраг Друговац пишува дека таа „по афинитет му е блиска на спонтан артизам, меѓутоа неговиот израз повеќе или помалку е исповеднички традиционален, дескриптивен“ (Друговац 1990: 627). Неговите стихови, најчесто за деца, се приемчиви и блиски за читателот со една постапка на структурирање на песните детерминирана како антропоморфизација, односно вдахнување на живот во неживите нешта. Поради тоа, неговите песни функционираат како лексикографско четиво, како поетскилексикон, односно речник, изобилуваат со фантастика и на децата им овозможува да ги урнат бариерите на непознатото и далечното.

Творештвото на Тоциновски, прозното и поетското, во голема мера се однесува на децата и тој тука е „свој на своето“, како што и забележува критиката. (С. К.)