Енциклопедија на македонската книжевност

Живот и дело

Тој е поет ерудит, кој во одделните поетски книги широко долж географските простори и длабоко низ времето на културната историја на човештвото ги распостила координатите на својот поетски свет.

поет, филозоф, критичар, антологичар и препејувач. Покрај поетските дела неговиот творечки опус го чинат и бројни филозофски и есеистички дела, што наоѓаат одглас и во иманентната поетика на неговото поетско писмо. Тој е поет ерудит, кој во одделните поетски книги широко долж географските простори и длабоко низ времето на културната историја на човештвото ги распостила координатите на својот поетски свет.<...

Секоја од петте поетски книги на Џепароски е резултат на иницијално замислениот макропроект на поетската книга, што секогаш е дијалошки, интертекстуално и интердискурзивно реализиран на начин на којшто неговото поетско јас се огласува во спрега и со она на филозофот, естетичарот и препејувачот, односно читателот. Доследно изведените градби на поетските книги на Џепароски се лирско-рефлексивни, но и игриви во алузиите и двосмисленостите, во иронијата и автоиронијата со која се огласуваат, во играта со епистемите кои ја контаминираат канонски чистата лиричност на стиховите, огласувајќи ја, всушност, и нејзината немоќ дa го досегне рамништето на непосреден израз на чувственоста.. Оттаму, интимното лирско огласување на поетот е често затскриено, дури и кога е маниристички директно посочено како во завршниот циклус „Искуствени слики“ од првата стихозбирка Слики од изложбата, меѓу кои е вброена и често од критиката спомнуваната „Љубовната песна на Џ. Александар Пароски“, во којашто поетот низ евокацијата на Елиотовата песна „Љубовната песна на Џ. Алфред Пруфрок“, поигрувајќи си и со низа други традиционални книжевни постапки или востановени значења во културната историја всушност исповеда кризен и пресвртен период во животот во кој градбата и разградбата се одвиваат симултано.

Влезот во поезијата на Џепароски, и иманентно поетички и тематски, го овозможува мотивот на патувањето. Променадата, прошетката, иманентно кинетичкиот аспект на пробивот на амалгамот на доживелицата и рефлексијата за неа како стожерна одлика на поезијата на Џепароски го регистрира македонската книжевна критика уште во деведесеттите години (Ќулавкова 1996, Капушевска-Дракулевска 2008, Ѓурчинова 2012). На променадата, прошетката и патувањето им е иманентен дистанцираниот, рефлексивен дестилат на лирската доживелица, на којшто му соодветствува и лудичкиот аспект во играта на двосмисленостите. Во првата поетска книга Слики од изложбата поетското јас се открива себеси низ контемплацијата на вертикалата на човековите духовни и творечки дострели (во ликовната уметност, но и во музиката), во текот на столетијата, наспроти кои контрапунктуално, но истовремено и низ антиципација на вековните творби на духот во книжевноста, интертекстуално, во дијалог со нив – се огласува и личната и интимна ситуираност на поетот во светот со стварноста на неговата егзистенција. Таквата контрапунктуалност, којашто во првата поетска книга е видлива на рамништето на композицијата и уреденоста на поетската книга, во втората стихозбирка, Еклоги, ѝ станува иманентна на самата структура на песната (Аврамовска 1998). Во еклогите е веќе присутен мотивот на патувањето во смисла на физичко премерување на просторите и далечините и аспектот на соочувањето со себеси сега и од некогаш во однос на нив, но и натаму е присутно и динамизирано духовно премерување на далечините во просторот или процепот меѓу епохите и епистемите, како и во шумот на комуникацијата на денешницата. Постепено, во наредните поетски книги овој мотив станува стожерен за градбите на поетските книги. Третата поетска книга Грабнувањето на Европа е заплетена врз учеството во книжевната манифестација „Литературен експрес Европа 2000“, во која учествуваат претставници од сите европски држави патувајќи со воз од Лисабон до Москва во период од еден и пол месец во тоа прво лето од третиот милениум, настапувајќи со книжевни читања во многу европски престолнини. Секако, во неа поетски се впишани и бројни други патувања што искуствено го имаат поттикнато творечкиот процес на поетско огласување и поимање на една „Совршена љубов/ кон невдоменото домување“, којшто дистих на поетот од песната „Unheimlich“ синегдохично го претставува сиот значенски универзум на опеаниот поетски свет во книгата: од „Критиката на чистиот (др)ум“ до ангажираното огласување во однос на случувањата (железнички и други), во светот и „там долу в Македонија“. Лирскиот патопис Светлината на Света Гора речиси логично се надоврзува во поетските објави на Џепароски како резултат на неговиот петкратен престој и постојано одново враќање на Атоската Гора, сè дури во одот не се исцрта мапата на заокруженоста на патувањето – со посетата на сите дваесет светогорски манастири. Поетскиот аџилак на светогорските песни, во светлината на последната книга на поетот, Град, како да отвора нова димензија на патувањето. Овој пат не станува збор за патување долж разновидноста на хоризонталната уреденост на светот во откривањето на нови пространства и светови, туку за патување долж вертикалната оска на траењето на едно единствено место, на родниот град, врз чиишто вековни пластови поетот во завршната песна, евоцирајќи го епитафот на Пејчиновиќ, ја испишува и својата поетска автобиографија.

Себесвојноста на поетското огласување на Џепароски, во спрегата на ерудицијата и лудизмот, постојано одново го видоизменува поимањето на прошетката, променадата и патувањето, откривајќи нови духовни димензии на нивното поимање и доживување.

Добитник е на наградите: „Млад борец“ (1984), „Димитар Митрев“ (1993), „Парадигма“ (2009), „Браќа Миладиновци“ (2016), „Книжевен жезол“ (2021), „Константин Филозоф“ (2023). (Н.А.)

Повеќе

Автор

ИВАН ЏЕПАРОСКИ
9.V 1958, Скопје -
современа книжевност
автор

Опус

Слики од изложбата. 1989. Скопје: Наша книга (поезија); Еклоги. 1992. Скопје: Македонска книга (поезија); Песни. 1998. Скопје: Детска радост (избор поезија); Волја за мисла. 2008. Битола: Микена (избор поезија); Грабнувањето на Европа. 2012. Скопје: Дијалог (поезија); Светлината на Света Гора. 2015. Скопје: Магор (поезија); Град. 2020. Скопје: Ми-Ан (поезија); Архаична автобиографија. 2021. Скопје: ДПМ (поезија).

Арго плови по Аксиј. 1984. Скопје: Мисла; Во потрага по изгубениот тоталитет. 1993. Скопје: Култура; Уметничкото дело: во втората половина на ХХ век. 1998. Скопје: Култура; Отаде системот. 2000. Скопје: Култура; Филозофски приказни. 2001. Скопје: Магор; Младите, сакралното и уметноста (коавтор). 2003. Скопје: Темплум; Естетика на возвишеното. 2008. Скопје: Магор; Став и суштина. 2010. Скопје: Дијалог; Свето Манев. 2014. Скопје: Ѓурѓа; Дискурси на визуелното. 2014. Скопје: Матица македонска; Култура и книжевност. 2016. Скопје: Магор; Филозофијата во образованието: студија (коавтор). 2019. Скопје: Филозофски факултет; Поезијата и возвишеното. 2019. Скопје: Ми-Ан; Естетика: естетички категории. 2020. Скопје: Аз-Буки; Пандемија и постхуманизам. 2022. Скопје: Ми-Ан; Македонска научна и стручна терминологија: Филозофија, Том I-II (коавтор со Ана Димишковска). 2022. Скопје: МАНУ; Филозофија и книжевност. 2023. Скопје: Аз-Буки; Два опита: Конески и Старделов. 2023. Скопје: Филозофски факултет.

Библиографија

Аврамовска, Наташа, 1998. „Кон поетската реч на Иван Џепароски“ во: Иван Џепароски, „Песни“, Скопје: Детска радост, стр. 187-214; Ѓурчинова, Анастасија, 2012. „Патување во стихови“ во: Грабнувањето на Европа. Скопје: Дијалог, стр. 87-90; Капушевска-Дракулевска, Лидија, 2008. „Поезијата на Иван Џепароски како поетика на средбата“ во И. Џепароски Волја за мисла“. Битола: Микена, стр. 5-14; Мартиновски, Владимир, 2012. „Патувања низ европските противречности“ во: Иван Џепароски, Грабнувањето на Европа. Скопје: Дијалог, стр. 95-97; Старделов, Георги, 2020. „Песна што лета над земниов свет, високо ем длабоко, откривајќи го и осмислувајќи го тој свет (Иван Џепароски „Град“)“ во: Иван Џепароски, Град. Скопје: Ми-Ан, стр. 73-86; Стојменска-Елзесер, Соња, 2012. „Поетска тригонометрија на европското-свое и европското-туѓо“ во: Иван Џепароски Грабнувањето на Европа. Скопје: Дијалог, стр. 91-94; Ќулавкова, Ката, 1996. „Волја за мисла“ во: Камен искушител. Скопје: Мисла, стр. 107-113.

Живот и дело

Опус

Библиографија

Контакт

Поважни линкови

ИВАН ЏЕПАРОСКИ

Живот и дело

Опус

Библиографија

Контакт

Поважни линкови