ХРИСТО ГРАМАТИК

Живот и дело

Активен книжевен деец кој се смета за можен ученик и следбеник на Јосиф Брадати.

Активен книжевен деец кој се смета за можен ученик и следбеник на Јосиф Брадати . Со неговата книжевната активност се поврзуваат неколку ракописи. Името на дијак Христо првпат се среќава во запис од 1740 година врз Минеј за месеците февруари-април. Според записот ракописот бил од Полошкиот манастир „Св. Ѓорѓи“, а оттаму книгата ја земал јеромонахот Калиник, игумен на Бошавскиот манастир „Св...

Активен книжевен деец кој се смета за можен ученик и следбеник на Јосиф Брадати . Со неговата книжевната активност се поврзуваат неколку ракописи. Името на дијак Христо првпат се среќава во запис од 1740 година врз Минеј за месеците февруари-април. Според записот ракописот бил од Полошкиот манастир „Св. Ѓорѓи“, а оттаму книгата ја земал јеромонахот Калиник, игумен на Бошавскиот манастир „Св. Димитрие“. Ракописот од Скопје бил однесен во Народната библиотека во Белград, каде што се чувал во нејзината Стара збирка под бр. 307 (Љ.Ст. 164). Ракописот денес не е зачуван. Во својот опис Љ. Стојановиќ наведува дека минејот датира од XVI век и дека содржи 195 листа. И. Снегаров попрецизно го определува дијак Христо како пишувач на ракописот, и според него текстот е од 1740 година. Бидејќи ракописот денес не постои, не може да се утврди дали дијак Христо учествувал во пишувањето на ракописот или само го потпишал во 1740 година. Во 1742 г. дијак Христо препишал Часослов и параклисис богородичен. Ракописот бил наменет повторно за игуменот Калиник од Бошавскиот манастир. Можно е дијак Христо ракописот да го препишал во Бошавскиот манастир, за што информира преку запис на л. 149б. Овој ракопис не е зачуван бидејќи бил дел од Старата збирка на Народната библиотека во Белград, по сигн. 70 (Љ.Ст. 337).

Постои уште еден запис на дијак Христо од 1748 година, потпишан во село Оризари врз Лесновски триод од втората четвртина на XVI век (денес се чува во Белград, УБ „Светозар Марковиќ“, сигн. Ќоровиќ 21). Врз ракописот Бобошевски дамаскин, по потекло од Бобошевскиот манастир, (Софија, ЦИАИ, бр. 1570), а кој датира од XVIII век, има запис на дијак Христо од село Оризари. Можно е на овој начин, доведувајќи ги во врска Бобошевскиот манастир и селото Оризари, да се утврди идентитетот на книжевникот дијак Христо, чија дејност може да се поврзе и со селото Оризари во Кочанско, каде што повремено дејствувал и Јосиф Брадати. Поради тоа во науката се изнесени мислења дека токму дијак Христо, под името на кое најверојатно се препознава Христо Граматик, бил непосреден следбеник и ученик на Јосиф Брадати. Потврдата за тоа од една страна се бара во интересот, афинитетот и изборот на содржините на книгите што ги препишувал, а од друга страна што во еден навод постои податок дека дијак Христо препишал ракопис според автограф на книжевникот Јосиф Брадати. Тоа се потврдува и од зачуваниот фрагмент на Дамаскин (16 листа), што се чува во Софија, НБ, бр.716 (Цонев II 172), каде што се наведува дека дијак Христо од Оризари направил препис според оригинален ракопис на Јосиф Брадати. Фрагментот бил доставен до Народната библиотека во Софија од Ст. Георгиев од Самоков. (М. Ј.-Т.)