Енциклопедија на македонската книжевност

Живот и дело

Книжевен и црковен деец со достоинство на архимандрит, протагонист на македонско-романските духовни и книжевни врски.

Книжевен и црковен деец со достоинство на архимандрит, протагонист на македонско-романските духовни и книжевни врски. За животниот и духовен пат по кој се изградувал се дознава посредно преку неговото Житие, напишано од јеромонах Стефан. Водел потекло од Прилеп, а духовното и книжевното искуство го стекнал престојувајќи подолг период на Света Гора. По Маричката битка од 1371 година и условите на Света Гора станале неподносливи од нападите на Турците, при што и тој ја прифатил бегалската судбина. Најпрво заминал во Источна Србија и Краина, а оттаму се преселил во Влашко – Романија. Во Србија основал два манастири и ја продолжил книжевната дејност. Во Романија активно го заживеал монашкиот живот. Пред 1375 година го основал манастирот Водица, формирајќи го првото монашко братство во диецезата на Угро-влашката митрополија. Неговата улога била уште позначајна со изградбата и на новиот манастир во Тисмана, кој како негов игумен го издигнал во развиен романски духовен и книжевен центар. Оттаму му произлегува и прекарот Тисмански. Таму останал до крајот на својот живот, дочекувајќи ја смртта во 1406 година. За неговото високо образование како „ученољубив маж“ сведочи епископот Марко, автор на Житието за српскиот патријарх Ефрем. Преку две Посланија воспоставил писмена кореспонденција со трновскиот патријарх Ефтимиј, запознавајќи го со почетоците на црковниот живот во Влашко и разменувајќи мислења за актуелни догматски прашања. Не се зачувани протографите на неговите епистоларни творби, а ниту се евидентирани преписи од истите. Само се откриени преписи од две Посланија со одговорите на патријарх Ефтимиј, а еден од преписите на второто Послание со одговорот има во Зборникот на Владислав Граматик од 1479 година. Од неговата богата книжевна активност е зачувано само едно Евангелие, напишано во 1404/5 година (Букурешт, во Музејот на уметноста под инв. бр.7). Тоа е илуминирано и претставува најстар датиран романски ракопис што досега е откриен. Се претпоставува дека од неговата рака е препишано уште едно Евангелие датирано од крајот на XIV и почетокот на XV век, што денес се чува во Историскиот музеј на Хрватска под сигнатура Р 40. Два листа од истиот ракопис, како фрагмент, се чуваат во Музејот на Српската православна црква (Белград, Збирка на Р. Груиќ, бр. 247). Сличноста на писмото со засведочениот ракопис на Никодим допушта и да се претпостави дека евентуално ракописот бил пишуван од некој негов ученик. Заедно со познатиот книжевник Исаија Серски бил вклучен во црковната дипломатија при помирувањето на Серската митрополија и држава со Вселенската патријаршија во Константинопол. (И.В.)

Повеќе

Автор

НИКОДИМ ПРИЛЕПСКИ – ТИСМАНСКИ
Прилеп, втора половина на XIV век - 1406, Тисмански манастир, Романија
средновековна книжевност
автор

Опус

Оригинални творби:

Посланија(2) до трновскиот патријарх Ефтимиј.

Преписи:

Евангелие. 1404/5. Букурешт: Музеј на уметноста, инв. бр.7.

Претпоставка за препис:

Евангелие.Крај на XIV и почеток на XV век. Загреб: Историски музеј на Хрватска, сигн. Р 40, Два листа и во Белград: Музеј на СПЦ, збирка на Р. Груиќ, бр. 247.

Библиографија

Велев, Илија. 1996. Македонскиот книжевен XIV век. Скопје: Веда, стр. 79-80; Велев, Илија. 2014. Историја на македонската книжевност. т. 1. Средновековна книжевност (IX-XIV век). Скопје: Гирланда, стр. 464-466; Велев, Илија. 2017. Културноисториски проникнувања. Скопје: Гирланда, стр. 205-209; Lazarescu, Emil. 1965. Nicodim de la Tismana si rolul s1u in cultura veche rom1neasc1. In: Romanoslavica, XI, pp. 237-285; Поп-Атанасов, Ѓорги. 2001. Македонска книжевна традиција. Скопје: ИМЛ, стр. 112-116; Поп-Атанасов, Ѓорги. 1985. „Поглед врз македонско-романските книжевни врски во периодот од XIV до XVI век“ . Зборник на XI научна дискусија на Семинарот за македонски јазик, литература и култура. Скопје: УКИМ, стр. 193-199; Поп-Атанасов, Ѓорги, Велев, Илија и Јакимовска-Тошиќ, Маја . 2004. Творци на македонската литература (IX-XVIII век). Скопје: ИМЛ, стр. 194-197; Ruvarac, Ilarion. 1888. Pop Nikodim, der erste Klöstergründer in der Walachei. Archiv für slavische philologie, 11, 354-363; Ћоровић, Владимир. 1934. „Посланица бугарског патријарха Јефтимија Тисманском архимандрита Никодиму“. Јужнословенски филолог, XIII, стр. 162-165.

Живот и дело

Опус

Библиографија

Контакт

Поважни линкови

НИКОДИМ ПРИЛЕПСКИ – ТИСМАНСКИ

Живот и дело

Опус

Библиографија

Контакт

Поважни линкови