ВЛАДИСЛАВ ГРАМАТИК

Живот и дело

Познат како автор на седум зборници и на една оригинална творба, наречена Рилска повест.

Еден од најистакнатите книжевни дејци на својата епоха, кој книжевната активност ја пројавил меѓу 1450 и 1480 година. Времето и местото на неговото раѓање се бараат во дваесетите години на XV век и во рударското гратче Ново Брдо (Косово). Најверојатно, во 1455 година, при турскиот напад на Ново Брдо и по неговото разурнување од страна на Мехмед II, Владислав Граматик се доселил во селото Младо Нагоричане, Кумановско. Во 1469 година, во записот кон вториот свој Збо...

Еден од најистакнатите книжевни дејци на својата епоха, кој книжевната активност ја пројавил меѓу 1450 и 1480 година. Времето и местото на неговото раѓање се бараат во дваесетите години на XV век и во рударското гратче Ново Брдо (Косово). Најверојатно, во 1455 година, при турскиот напад на Ново Брдо и по неговото разурнување од страна на Мехмед II, Владислав Граматик се доселил во селото Младо Нагоричане, Кумановско. Во 1469 година, во записот кон вториот свој Зборник, тој соопштува дека се наоѓа во Жеглиговскиот манастир „Света Богородица“ Матејче, Кумановско, каде што најверојатно се населува до крајот на својот живот. Во науката се изнесени мислења дека престојувал во Херцеговина, во Рилскиот манастир, во село Ежово – Серско, во Света Гора, на што упатуваат евидентираните записи, кои зборуваат за врските и соработката на книжевникот со овие центри и со најзначајните интелектуалци на своето време: со Димитар Кантакузин , монах Мардариј, Никола Спанчевик. Се смета за еден од наследниците на школата на Константин Костенечки, што се поврзува со употребата на ресавскиот правопис.

Владислав Граматик е познат како автор на седум зборници и на една оригинална творба, наречена Рилска повест. Првиот Зборник, составен од два дела, „Шестоднев“ и „Предели“ го пишува во Младо Нагоричино во 1456 година. Зборникот содржи уште толкувања на старозаветни и новозаветни текстови од истакнати книжевни авторитети, текстови со антикатоличка насоченост и сл. Поделен е на два дела: во Рилскиот манастир (бр.4/14), и во Одеса во Државната научна библиотека „Максим Горки“ (бр.1/112). Загрепскиот зборник од 1469 г. пишуван е по порачка на Димитар Кантакузин. Содржи нов препис од „Шестодневот“ на Василиј Велики, „Маргарит“ на Јован Златоуст, како и препис од житието на Константин-Кирил Филозоф (најстар познат), и од похвалното слово за Кирил и Методиј, што се поврзуваат со Климент Охридски. Се чува во Загреб, Хрватска академија на науките, сигн. III а 47. Третиот Зборник од 1473 г. е „Андријанти“, наречен според истоимената книга на Јоан Златоуст, бидејќи првите 22 слова во Зборникот се преземени оттаму. Кон нив додава и слова од други автори, како и толкување кон Евангелието по Јован од Теофилакт Охридски. Се чува во библиотеката на Рилскиот манастир 3/6. Четвртиот зборник – Рилскиот панегирик или Рилскиот зборник го пишува во 1479 г. во манастирот Матејче за Рилскиот манастир. Во него повторно ги вклучува Житието на Константин Филозоф и Похвалното слово за Кирил и Методиј. Содржи творби за јужнословенски историски личности и за локални светители: житијата на Св. Сава, на Петар Коришки, Цамблаковото житие на Стефан Дечански, Житието на Св. Јован Рилски од патријархот Ефтимиј Трновски, житието со кратка похвала на Св. Јован Рилски по повод пренесувањето на неговите мошти во Рила од Димитар Кантакузин. Се чува во Рилскиот манастир (4/8). Автор е на Панегирикот од 70-тите години на XV век (Романската академија на науките, 152), на Зборникот со творби за Димитар Солунски од 80-тите години на XV век (Санкт Петербург, РНБ „Салтиков-Шчедрин“, Вјаз. Q 279), Зборник со слова и житија од 80-тите години на XV век (Рилскиот манастир, бр. 2/23). Владислав Граматик е автор на едно оригинално литературно дело – расказот за пренесување на моштите на Св. Јован Рилски од Трново во Рилскиот манастир, познат како Рилска повест. Повеста има две рани редакции – рилска (кратка) и белградска (опширна). Третата редакција (московска) е зачувана во Зборник од XV/XVI век), Москва, ГИМ, бр.1411 (Барс.) и претставува, компилација меѓу Владиславовата повест и Житието на Св. Јован Рилски од Димитар Кантакузин. (М. Ј.-Т.)

 

 

---

 [S1]Хиперлинк: Димитар Кантакузин