Енциклопедија на македонската книжевност

Живот и дело

Методиј го зазема местото на најистакнат втемелувач на словенската писменост (со брат му Кирил), нејзин заштитник и афирматор, како христијански мисионер и како најзначаен проповедник и устроител на словенската црковна организација.

Византиски мисионер, сесловенски просветител, моравски архиепископ, книжевен деец. Во науката се проследени голем број книжевно-легендарни и историски извори за Методиј пишувани на словенски, грчки и латински јазик. Роден е во Солун во семејството на Лав (византиски друнгариј) и Марија. Методиј е неговото монашко име, додека мирското име е непознато. Постојат мал број податоци за неговите детски и младешки години. Имал можности да заврши највисоки школи во Византија. Бил 10 години управник (меѓу 845 и 855) на словенско кнежество (Стримонска архонтија), во Струмичко-брегалничката област, по долното течение на реките Струма и Брегалница, населена со словенско население, а под византиска управа. Се смета дека тука го составил делото „Закон суден за луѓето“, првиот словенски правен состав, пишуван на словенски јазик, но со византиско-грчка ортографија, а потоа бил транскрибиран на кирилица и додаден на Синтагмата на Јован Схоластик. Одредени хагиографски и легендарни извори ја споменуваат посетата на неговиот брат Кирил со кого ја спроведуваат т.н. Брегалничка мисија, политичка и просветителска по својот карактер. Според овие извори се извлекуваат податоци дека браќата, во 855 г. ја создале словенската азбука првично тука, или го направиле првиот обид за нејзино „устројство“, за што нема доволно поткрепа во изворната граѓа. Првичната дејност на Методиј го карактеризира како образован и авторитетен, кој добро ги познава Словените и нивните обичаи. Веројатно поради политички причини Методиј ја напушта световната кариера и станува монах во манастирот на Олимп, во Витинија. Неколку години подоцна ја обновува својата државничка дејност, придружувајќи му се на својот брат Кирил во Хазарската мисија (860/861). Подготовките за Мисијата се одвивале во Херсон, каде што ги нашле моштите на Св. Климент – папата Римски (починал помеѓу 97 и 101 г.). Мисијата е спроведена заради политичко приближување помеѓу Византија и Хазарија, за неутрализирање на теолошките конфронтации и заради истакнување на предноста на христијанската религија сред влијанијата на еврејската и муслиманската религија. По Мисијата се повлекува како игумен во манастирот „Полихрон“ во областа Сигриани (Мала Азија), каде што му се придружува и Кирил. Тука, според ЖМ, г.3 и ЖК, гл.7 двајцата браќа деноноќно беседеле со книгите, со што се детерминира нивната натамошна дипломатско-културна ориентација. Во 863 двајцата браќа ги отпочнуваат подготовките за сесловенската Моравска мисија (863 – 885), со устројување на првата словенска азбука (глаголицата) и со преводот на првите богослужебни книги: изборите од евангелието и апостолот, псалтирот и избрани црковни служби. Така се кодифицирал првиот старословенски богослужебен и книжевен јазик, врз основа на јазичните одлики на јазикот на македонските Словени од околината на Солун. Методиј со брат му Кирил во Моравија се борат за утврдување на словенскиот богослужебен јазик, кој со нивна заложба станува рамноправен со византискогрчкиот и со римолатинскиот, официјализиран при нивниот престој во Рим (867 – 869) со римопапски благослов за примена во богослужбата, кога дел од словенските ученици биле ракоположени во свештеници. По смртта на Кирил во Рим на 14 февруари 869 г., Методиј се враќа во Моравија. Од папата Адријан II (867 – 872) е назначен како папски легат (пратеник) за сите словенски племиња во Моравија и Панонија, со дозвола да ја изведува богослужбата на словенски јазик, а подоцна бил назначен и за епископ на Панонија. Поради клевета на баварските латински епископи, Методиј бил приведен пред црковен суд во Регензбург во присуство на кралот Лудвиг Гермaнски, по што ќе помине 3 години во заточеништво (870 – 873) најверојатно во манастирот Рајхенау на Боденското Езеро. По ослободувањето од страна на папата Јован VIII (872 – 882) назначен е за сесловенски архиепископ на Моравија. Следуваат негови патувања во Рим (879 – 880) и во Константинопол (881 – 882), каде што ги образложува суштинските цели на словенското просветителство и богослужба. Тој ја шири словенската духовна и просветна мисија сѐ до својата смрт – 6 април 885 г. со што се означува и крајот на Мисијата, кога неговите ученици биле прогонети од Моравија. Методиј е канонизиран светец на источноправославната и католичката црква и заедно со брат му Кирил, во 1980 г. од папата Јован Павле VIII се прогласени за копокровители на Европа.

Во периодот од 882 до 885 Методиј ја допреведува целата Библија, 60-те библиски книги (без Макавееите), Номоканонот, т.е. Правила за законот и „отеческите“ книги (Патерикот). Во процесот на целосниот превод на библиските текстови на старословенски јазик се јавува и преводот на четвороевангелието и на полниот текст на апостолот, најверојатно во периодот кога Методиј е архиепископ во Моравија (869 – 885). Во науката се изведува мислењето дека Кирил и Методиј заедно ги превеле богослужебните делови од Библијата, а по смртта на Кирил, Методиј како моравски епископ ги превел и небогослужебните библиски текстови. Во науката преовладува мислењето дека Методиј го превел типот на Номоканонот познат како Синтагма на патријархот Јован III Схоластик. Тој превел делови, направил адаптација и преработка во сообразност со црковната практика во моравските земји. Се смета дека Методиј најверојатно под „отечески книги“ го превел Скитскиот патерик, како еден од најпопуларните зборници во византиската литература. Ова се поткрепува со податокот дека во некои од преписите (околу 70 на број) се среќаваат траги од глаголски извод. Од неговата преведувачка дејност се изделува и преводот на составите на неговиот брат Кирил, кои ги распоредил во 8 делови. Врз основа на повеќе архаични лингвистички особености како и на редица други општи карактеристики, книжевните паметници од типот на Синтагмата од педест титули/наслови, Законот за судење на луѓето, Заповедите на светите отци, како и Анонимната хомилија во Клоцовиот зборник (глаголски ракопис од X-XI век), се поврзуваат со книжевната дејност на Методиј. Во оригиналните состави на Методиј се вбројува и Канонот за Св. великомаченик Димитриј Солунски. На Методиј му се посветени оригинални словенски книжевни состави: Пространо житие, Похвално слово за Кирил и Методиј, Служба за Методиј од епископ Константин и Служба од Климент Охридски, Проложното житие и др.

Повеќе

Автор

МЕТОДИЈ СОЛУНСКИ
Солун, околу 810/820 - 6. IV 885, Моравија
средновековна книжевност
автор

Опус

Оригинални творби:

Канон за Св. великомаченик Димитриј Солунски; Закон за судење на луѓетo; Заповеди на светите отци; Анонимна хомилија во Клоцовиот зборник (глаголски ракопис од X-XI век).

Преводни творби:

Библија: 60-те библиски книги (без Макавеите); Номоканон, т.е. Правила за законот (Синтагма на патријархот Јован III Схоластик); „отечески“ книги (Патерик); преводот на составите на Св. Константин-Кирил.

Библиографија

Велев, Илија. 2014. Историја на македонската книжевност. т. 1. Средновековна книжевност (IX-XIV век). Скопје: Гирланда, стр. 61-113; Велев, Илија. 2016. Свети Кирил и Методиј, рамноапостоли и сесловенски просветители. Скопје: УКИМ; Велев, Илија. 2017. Културноисториски проникнувања. Скопје: Гирланда, стр. 67-99; Јакимовска-Тошиќ, Маја. 2007. Кирилометодиевски книжевни проекции. Скопје: ИМЛ, стр. 61-74; Jakimovska-Toshic, М. 2008. „Diplomatic Missions of SS Cyril and Methodius and their Significance for Europeаn Cultural Heritage“ in: The importance of the cultural heritage of SS Cyril and Methodius for Europe. Nitra, 1-2 July 2008, Nitra, pp. 125-138; Јакимовска-Тошиќ, Маја. 2014. „Книжевните состави на Св. Методиј Солунски во прилог на Моравската мисија“ во: XL Научна конференција на Меѓународниот Семинар за македонски јазик, литература и култура, Охрид 29 – 30 јуни 2013. Скопје: УКИМ, стр. 7-21; Јакимовска-Тошиќ. Маја. 2015. „Правно-канонските книжевни состави на Св. Методиј Солунски“ во: Macedónsko-slovenskѐ literárne, kultúrne a jazykovѐ vzťahy. Македонско-словачки книжевни, културни и јазични врски. Macedoninan-slovak literary, cultural and linguistic relations. Univerzita Konštantina Filozofa v Nitre. Nitra: Filozofická fakulta, стр. 37-44; Јакимовска-Тошиќ, Маја. 2016. „Придобивките на Методиевата епископија вградени во традицијата на Охридската црква“ во: Македонско-словaчки книжевни, културни и јазични врски. Macedónsko-slovenskѐ literárne, kultúrne a jazykovѐ vzťahy. Macedoninan-slovak literary, cultural and linguistic relations. II. Скопје: ИМЛ, стр. 14-21; Јакимовска-Тошиќ, Маја. 2018. Култура и дијалог. Средновековни книжевни контексти. Скопје: ИМЛ, стр. 64-80; Македонска книжевност IX-XVIII век. 2008. Избор, редакција, предговор, книжевно-историски коментари и белешки Илија Велев. Битола: Микена, стр. 34-55; Поп-Атанасов, Ѓорги. 2011. Старословенски кирилометодиевски извори. Скопје: Менора; Стојчевска-Антиќ, Вера. 1997. Историја на македонската книжевност. Средновековна книжевност. Скопје: Детска радост, стр. 55-101.

Живот и дело

Опус

Библиографија

Контакт

Поважни линкови

МЕТОДИЈ СОЛУНСКИ

Живот и дело

Опус

Библиографија

Контакт

Поважни линкови