ЕДЕН ДРУГ ГРАД

Опис на делото

книга првенец на Влада Урошевиќ, која има програмско значење и прераснува во водечки (авто)поетички принцип релевантен за целокупната поетика на овој автор: во добропознатиот град авторот открива „еден друг град“, град „за кој не сум сосема сигурен / дека е означен на географските карти“ – како што вели лирскиот субјект во истоимената песна. Со други зборови, во нашиот секојдневен град кој е обичен, сив и банален, постои еден друг град кој во определени мигови се отвора пред нас и во кој ја откриваме неговата чудесност. И тој друг град не е помалку вистинит, автентичен, жив, духовно богат. Фасцинантно е доживувањето на градот како другост, во буквална, но и во преносна смисла. „Неговиот ‘друг град’ нема миметички карактер – ќе запише Милан Ѓурчинов по повод позицијата на Урошевиќ како типично урбан поет. И додава: „Сите тие условни глетки и пејзажи се доживуваат пред сè како објекти кои поетското око ги фиксира и разместува најчесто вон и наспроти логиката на познатото, реалното и вообичаеното” (Đurčinov 1988: 71). Оттаму и констатацијата на Жак Гошрон дека Урошевиќ е автор „кој умее да го види невидливото во утробата на видливиот свет“ (1988: 135), оттаму и врската со надреалистичкото искуство: моќта да се проникне во магијата на секојдневието, т.е. перманентно откривање на чудото околу себе во секој миг на живеењето. „Доволно е / да замижам на едно око / да погледнам низ прстите / да се завртам со главата удолу / и ќе ви откријам еден свет / што е многу почуден / од сѐ што вие знаете“ – читаме во песната „Чуда“. И уште: „Постои еден град / чиишто граници на постоењето / се мешаат / како дожд и како измаглина / со бетонските граници на овој град“ – се вели во носечката песна. Градот, тука, е простор кој – како мрачните шуми некогаш во романтизмот или запустените градини во симболизмот – нуди влез во светот на необичното и невозможното, сака да рече Урошевиќ со своите типично урбани стихови. Поетот умее да ја открие таа непозната, невидлива, втора страна на стварноста („треба одново да се откријат сите нешта“ – гласи еден стих во песната „Ноктурно наречен откритија“), која стекнува поетски статус и функционира според некои свои сопствени, чудесни правила. Еве неколку парадигматични стихови: „Електричната централа заличи на кутија од кибрит“, „Една тревка стана голема, една топола мала“ (песна „Летна прикаска“), „На крајот од градот наместо Тулана / се крева дворецот на Парталавата Кралица а на / ридот камењата се качуваат угоре...“ (песна „Вечерни игри“). „Возбудлива и сугестивна е тука самата игра на замислени изохипси по кои се движат поетските детали, се допираат и раздвојуваат, иако вистински допири и нема, зашто сите тие условни глетки и пејзажи се доживуваат пред сѐ како објекти кои поетското око ги фиксира и ги разместува најчесто вон и наспроти логиката на познатото, реалното и вообичаеното“ – со право ќе рече Ѓурчинов (Đurčinov 1988: 71) по повод заводливиот принцип на играта, инаку еден од основните постулати на живеењето/творењето на нашиот автор, иманентен за неговиот писателски профил во целина, а речиси секогаш поврзан со хуморот и иронијата – заштитен механизам од патетиката и баналноста, како што смета самиот.

Програмската определба за чудесното и за миракулизација на секојдневието, кристализирана веќе во збирката првенец на Урошевиќ, останува константна одредница на неговата поезија, иако во следните книги добива поинакви облици и функција. Во оваа прва книга се појавуваат и некои од најфреквентните тематско-мотивски особености карактеристични за поезијата на Урошевиќ во целина: детството, летото, сонот... Детството се врзува за есенцијалното доживување на светот и за „зачудноста“ на погледот на свет, летото како амбиент се доведува во корелација со медитеранските пејзажи, мириси и бои, како и со морето воопшто, а сонот е во едно нераскинливо созвучје со стварноста. Во Еден друг град се наоѓа и генезата на екфразиската поезија, чијшто голем поклоник ќе биде Урошевиќ. Конкретно, проникнувањето на зборот со ликовното, критиката го открива во песната „Летна прикаска“ каде што фигурира ликот на еден фотограф; иако необичен за една лирска песна, се смета дека овој лик добива своја целосна оправданост во следните стихозбирки низ творечката симбиоза на поетското со ликовното. Необичните слики проткаени со една суптилна и таинствена атмосфера, а засновани врз принципот аналогија, ќе станат препознатлив белег на поетската авантура на овој поет. Втората компонента иманентна за неговата поезија во целина, покрај визуелното, е еуфоничното. Урошевиќ важи за „извонреден версолог и редок версификатор“, за автор на „најсонорните наши песни“, за поет кој „фасцинира со своите јазични игри“ (Старделов 1996: 131-132). Според Блаже Конески, „грижата за прецизноста на јазичниот израз кај Влада Урошевиќ е присутна како кај ретко кој од нашите поети“ (1989: 84). Еден друг град содржи поезија во слободен стих (особено доминантна во раните збирки), сонети (циклус „Самрачни сонети“), песни во проза (циклус „Глетки или деца и сенки“), како и една смела комбинација на поетски и прозен запис и текст (циклус „Жолта соба“). „Тоа е, веројатно, прва најава на жанровска интерлитерарност во македонската современа поезија, на релација поезија – проза“ – забележува Катица Ќулавкова (1996: 207). Освен наративната компонента на песната и богатата лексика, од формален аспект Урошевиќ, со подоцнежните збирки, ќе даде вонреден пример и на римуваната поезија кај нас.  (Л. К. Д.)