СРЕБРЕН ПОТОК

Опис на делото

Во стихозбирката Сребрен поток, објавена во свечената едиција на книгоиздателството „Мисла“ по повод 25 години од Првото заседание на АСНОМ и 25 години слободен развој на македонската книжевност, е направен избор на песни од збирките на Андреевски: Добрина (1956), Свечености (1964) и Предели (1966), со предговор од Благоја Иванов. Самите наслови на неговите збирки упатуваат на клучните симболи и значенски јадра во неговата поезија. Тој гради еден автентичен поетски свет во кој доминираат и се менуваат добрината, пределот, свеченоста, сводот, езерото. Врз благите симболистички тонови се надоградува звукот што го бара самото време: верба во подвигот на човекот, оптимизам за „непоразено време на братството“ и потрага по „светлиот предел“. Карактеристично е за Андреевски што неговите реферирања кон стварноста, историска и нему современа, се завиткани под богат симболичен плашт заситен со бои и природни појави, со пејзажи и неочекувани метафори. Ниту љубовните, а ниту патриотските песни на Андреевски не се обични, лесно разгатливи, транспарентни. Дури и кога пее конкретно историски, на пример, во песната посветена на Крсте Мисирков, преку луцидна комбинација испејува ангажирани стихови кои се и длабоки и директни, како на пр.: „Нишчо ноо и безосновно: / сè е тука на дофат; / препознајте се во својот збор“. Љубовните стихови, пак, ги испејува преку оригинални метафори, како: „Ќе се фатиме за раце. / Рацете ни се два свода оѕвездени со сништа. / Свод ќе грее кон свод“. Иако емоцијата е основна енергија на неговите стихови, не дозволува да попадне во интимизам и патетика, ниту во песните посветени на синот, ниту во оние испеани како рефлекс на скопскиот земјотрес од 1963 година. Тоа го потенцира и Иванов кога за поезијата на Андреевски забележува: „Хуманоста е една од нејзините основи, а искреното верување во неа ја пресечува во корен патетиката; поезијата на Цане Андреевски дури и на познати теми поинаку звучи: пред сè поради подругиот начин на говорење и чувствување, поради оној своевиден ‘ракопис’ на поетот...“ (Иванов 1969 : 14).

Кај Андреевски може да се забележи склоност да ги групира своите песни околу одредени мотиви, односно да ги варира клучните мотиви и симболи и да ги поставува во извесни соодноси како точки на поврзување на неговиот поетски опус. Често песните имаат свои парници или дури и по неколку комплементарни варијации на одреден мотив (на пр. „Дојдовме“ и „Тие доаѓаат“ или „Крај езеро црна песна“, „Крај езеро сина песна“ и „Крај езеро бела песна“). Тоа важи и за групацијата од пет песни во проза („Ноќ“, „Утро“, „Пладне“, „Долго пладне“ и „Вечер“) обединети под заеднички наслов „Отворен ден“, во кое поетот ги отсликува етапите на деноноќието, односно психолошкиот профил на лирскиот субјект во однос на протекувањето на времето. Значењето на Андреевски за развојот на лирската песна во проза во македонската литература го истакнува и Петко Дабески во поговорот на неговата антологија на македонската песна во проза: „Првите три песни во проза на Цане Андреевски, ’Рамења’, ’Волшебница 1, 2, 3’ и ’Желба’, објавени во збирката Добрина (1956) се всушност првите лирски (исказни) песни во проза во македонската книжевност. Во нив се отсутни нарацијата и микрофабулата, па и драмските елементи среќавани во првите три песни во проза на Конески објавени една година порано. Неговите песни во проза се речиси флуидни, без микрособитијност, создадени од нешто што не може да се прераскаже, својствени само за ретки автори во доверлив однос со спонтаноста, одбојни кон скрибоманијата, уверени во благата моќ и смисла на поетството“. (С. С.-Е.)