СТАНИСЛАВ ЛЕСНОВСКИ

Живот и дело

Книжевник, илуминатор, учител и главен организатор на скрипториумот во Лесновскиот книжевен центар.

Книжевник, илуминатор, учител и главен организатор на скрипториумот во Лесновскиот книжевен центар. Според еден натпис од црквата „Св. Ѓорѓи“ во Горен Козјак – Брегалничко, се претпоставува дека тој бил роден во Штип, каде што и ја започнал книжевната дејност. Набргу преминал во Лесновскиот манастир кај Злетово, а неговата книжевна и учителска дејност во првата половина на XIV век придонеле овој духовен центар да стане еден од поголемите книжевни...

Книжевник, илуминатор, учител и главен организатор на скрипториумот во Лесновскиот книжевен центар. Според еден натпис од црквата „Св. Ѓорѓи“ во Горен Козјак – Брегалничко, се претпоставува дека тој бил роден во Штип, каде што и ја започнал книжевната дејност. Набргу преминал во Лесновскиот манастир кај Злетово, а неговата книжевна и учителска дејност во првата половина на XIV век придонеле овој духовен центар да стане еден од поголемите книжевни центри во Македонија. Најстариот евидентиран негов ракопис е од 1330 година и претставува пролог од постарата текстолошка редакција според типот на Константин Мокисијски, главно присутна во руското ракописно наследство. Во него се интервенирало и со преписот на краткото Житие за преп. Гаврил Лесновски , чијшто подвизнички култ се поврзува со Лесновскиот манастир. Затоа и ракописот популарно е познат како Лесновски (или Станиславов) пролог , кој се чува во Белград (САНУ бр. 53). Лесновскиот книжевник учествувал во пишувањето на уште најмалку два идентични преписи на пролози од старата редакција, а во сите од нив предлошката била дополнувана и со преписот на Житието за преп. Гаврил Лесновски. Едниот е Лесновскиот (Ковачевиќев) пролог  датиран од периодот меѓу 1330 и 1342 година (Белград, НБ, сигн. Рс 705), а последниот е Третиот лесновски пролог од 1340 година (Белград, НБ, Стара збирка, инв. бр. 27). Во 1342 година ктиторот на обновениот Лесновски манастир, војводата Јоан Оливер, побарал од истиот книжевник да препише Минеј за септември-декември, поради што и ракописот е познат како Оливеров минеј (Белград, НБ, Стара збирка, инв. бр. 62). Во содржината дополнително бил поместен и препис од Службата за преп. Гаврил Лесновски, иако празнувањето на пустиножителот е на 15 јануари и овој месец не бил структурен дел на ракописот. Тоа само ја одразувало духовната приврзаност на книжевникот кон локалниот светител, а и творбите за него биле неопходни за богослужбените потреби на Лесновскиот манастир. Веројатно во истиот манастир тој препишал уште еден Минеј, а во содржината исто така имало препис од Службата за преп. Гаврил Лесновски (Белград, НБ, Стара збирка, инв. бр. 15). За последен негов евидентиран ракопис се смета и Прологот за септември-ноември, што го пишувал заедно со книжевникот Драјко во 1353 година во скрипториумот на Марковиот манастир кај Скопје (Софија, НБ бр. 24/1923). Во тој случај се констатира дека во понапреднатата возраст тој престојувал во Марковиот манастир и таму продолжил со книжевна дејност. (И.В.)