МОНАХ ТАХОТА

Живот и дело

Духовник исихаст и книжевник од Лесновскиот книжевен центар.

Духовник исихаст и книжевник од Лесновскиот книжевен центар. Поради актуелноста на исихастичките идеи во православните христијански средини, во 1353 година злетовскиот епископ Арсениј побарал од монахот/црноризец Тахота („Тахате чрьньць“) во Лесновскиот манастир да препише Паренесис - со слова и монашки поуки на ранохристијанскиот црковен писател Ефрем Сирин (306-373). Се претпоставуваше дека лесновскиот книжевник го сокрил своето вистинско име ...

Духовник исихаст и книжевник од Лесновскиот книжевен центар. Поради актуелноста на исихастичките идеи во православните христијански средини, во 1353 година злетовскиот епископ Арсениј побарал од монахот/црноризец Тахота („Тахате чрьньць“) во Лесновскиот манастир да препише Паренесис - со слова и монашки поуки на ранохристијанскиот црковен писател Ефрем Сирин (306-373). Се претпоставуваше дека лесновскиот книжевник го сокрил своето вистинско име зад псевдонимот Тахота поради актуелниот исихастички спор, зашто самиот грчки прилог ταχα (таха, тахь) се среќава во повеќе записи во византиските ракописи како атрибут што значи понизност. Ваквата актуелна книжевна порачка можела да му се довери само на најопитниот книжевник меѓу монасите во Лесново, при што зад псевдонимниот потписник Тахота се идентификуваше името на Станислав  - најпознатиот лесновски книжевник и организатор на книжевната дејност во втората четвртина на XIV век. Палеографската анализа на писмата во ракописите од Станислав не покажуваат сличен дуктус со писмото во Лесновскиот паренесис , а тоа потврдува дека Тахота бил посебно духовно лице. Не се исклучуваше и можноста дека станува збор за лично име Тахота, како што е примерот со Тихота  –  еден од пишувачите на Болоњскиот псалтир. Лесновскиот препис на Паренезисот се карактеризира со најразлични текстуални црти во однос на другите зачувани словенски преписи. Во него биле препишани 110 слова на Ефрем Сирин, од кои се зачувани содржините на 98 слова. Дури и во 1353 година лесновскиот книжевник го пишувал ракописот со јусов кратовски правописен систем, иако уште порано почнал да усвојува примена реформираниот безјусов рашки правопис. Отстапки имало само на по неколку редови од 4 листови во ракописот. Обемот на Лесновскиот паренезис изнесувал 332 пергаментни листови, од кои останале зачувани вкупно 317 листови. Поголемиот дел од 315 листови се чува во Софиската народна библиотека под инв. бр. 151, фрагмент од 1 лист е идентификуван во Руската национална библиотека во Санкт Петербург (збирка на Ф. А. Гиљфердинг, сигн. Fn I 63), а откинатиот последен лист со записот на Тахота се чувал во Белградската народна библиотека (Стара збирка, инв. бр. 237, Љ. Стојановиќ оп. бр. 433). (И.В.)